Yunus Emre mərkəzi və «Etnoqlobus» mərkəzi «Azərbaycan və Türkiyə münasibətlərində dil amili» mövzusunda konfrans keçirilib

19 fevral Bakı Dövlət Universitetində Türkiyənin Yunus Əmrə İnstitutunun Bakı təmsilçiliyi və Beynəlxalq onlayn informasiya analitik mərkəzi «Etnoqlobus» (ethnoglobus.az) təşkilatçılığı ilə «Azərbaycan və Trükiyə münasibətlərində dil amili» mövzusunda konfrans keçirilib.

Konfransda Azərbaycan Milli akademiyasının Dilçilik institutu, Nazirlər Kabineti yanında Tərcümə mərkəzi və BDU—nun Türkologiya kafedrasının mütəxəssisləri iştirak edib.

Konfransı giriş sözü ilə açan Yunus Əmrə mərkəzinin rəhbəri Ali Cura ölkələrimiz arasında münasibətlərin bütün sahələrdə, o cümlədən dil və mədəniyyət sahəsində də strateji xarakter daşıdığını bildirib. «Dil amili dövlətlərimizin və xalqlarımızın yaxınlaşması və qarşılıqlı mədəni və dil inteqrasiyası üçün əhəmiyyətli rol oynayır. Dil və mədəniyyətin ölkələrarası siyasətlərdə , xalqlararası münasibətlərdəki rolunu nəzərə alaraq bu sahədə diqqət ayrılmalı olan məsələlərin üzə çıxarılması vacibdir», —deyib Ali Cura.

A. Cura həmçinin «Yunus Əmrə» institutunun yaradılması və qarşısında duran planlar haqda danışıb.

«Etnoqlobus» mərkəzinin direktoru Gülnara İnanc öz növbəsində 2008-ci ildən bəri fəaliyyət göstərən mərkəzin Azərbaycandakı etnik siyasət, mədəniyyətlər barədə məlumatların ölkə və dünya ictimaiyyətinə çatdırılması ilə bağlı gördüyü işlərdən danışıb. «Anadolu türkcəsində və Vzərbaycan tükrcəsində ylnız etnik türklər deyil, bu coğrafiyada yaşayan başqa xalqların da danışdığını nəzərə almaq lazımdır. Dil etnik psixologiyaya, insanların düşüncə tərzinə təsir edən vacib amillərdən biridir. Belə ki, alınma sözlər vasitəsilə insanların şüur və təfəkkür tərzində dəyişikliklər baş verir», deyə G.İnanc bildirib.

Akademik , tanınmış türkoloq, professor Tofik Hacıyev orta əsrlərdə Fizuli,Nəvai, Bakinin əsərlərini bütün türk xalqlarının eyni şəkildə başa düşdüyünə diqqət çəkib.

«Türk dillərindən birini öəyrnəməklə nəhəng bir coğrafiyada tərcüməsiz hərəkət etmək, elmi və ədəbi mübadilə etmək mümkündür. Amma daha sadə və anlaşıqlı , mürəkkəb ibarələrdən uzaq olan bir dil ümumi türk coğrafiyası üçün vahid ola bilər. Diqqət versək, görərik ki,  türkdilil aşıqların dili çox sadədir və hər kəs onu anlayır. Mətbuat və TV dili isə daha mürəkkəbdir», deyib Tofiq müəllim.

BDU türk folkloru şöbəsinin kafedra müdiri, professor Rüfət Rüstəmov deyib ki,  hələ Mahmud Kaşğarinin bütün türk dilləri arasında linqvistik yaxınlığı göstərib. Alim həmçinin bildirib ki, Anadolu türkcəsində danışıq etiketi formalaşdırılıb, bunun şərtlərini bilmədən Türkiyədə ünsiyyət çətinliyi yaranır.

«Türkiyə və Azərbaycanda rəsmi sənədləşdirilmələrin dilini inkişaf etdirmək lazımdır. İkitərəfli danışıqlarda ya tərəflər Azərbaycan, ya da türkcə danışmalı, ya da tərcüməçidən istifadən etməlidirlər. Əks halda böyük qüsurlar ortaya çıxır», deyib R.Rüstəmov.

AMEA Nəsimi adına dilçilik institutunun Müasir Azərbaycan şöbəsinin müdiri, fəlsəfə üzrə filologiya elmləri doktoru İsmayıl Kazımov Anadolu türkcəsi və Azərbaycan türkcəsinin  müxtəlif xalqların ümumi dili olduğuna diqqət çəikb.

«Türk dili Dünyada işlənən 7 böyük dildən biridir. Buna görədə türk dilinin BMT—də işlənən dillərdən biri olması məsələsi ortaya çıxır. Bu dil Türkiyə türklərinin danışdığı türk dili ola bilər. Digər təərfdənsə ortaq türk dili axtarışlarına da münasibətlər müxtəlifdir. Alimlərdə belə bir fiikr var ki, ortaq türk dili yaradılmaqla müxtəlif türk xlqlarının özünəməxsus dili aradan çıxıcaq. Bu səbəbdən də bü mövzunun güncəlləşməsinə və inkişaf etdirişlməsi ehtiyac var», deyə alim qey edib.

BDU Şərqşünaslıq fakultəsinin baş müəllimi Şamil Alməmmədov bildirib ki, Azərbaycan müstəqil olandan sonra dövlət sənədlərinin və protokollarının hazırlanması üçün Türkiyə dövlətinə müraciət olunub. Hər iki dilin qrammatik qaydaları eyni olduğu üçün kargüzarlıq işləri tezliklə yoluna qoyulub. Ş.Əlməmmədov bu iki qohum dildə fərqliliklər və bənzərliklər mövzusunun da geniş müzakirəyə çıxarılmasının önəmini vurğulayıb.

 

Nazirlər Kabineti yanında tərcümə mərkəzinin mütəxəssisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktuoru Kəmalə Ələkbərova Azərbaycanın bütün tükr dünyasının mərkəzində durduğunu  və türkologiyanın mərkəzi olduğunu qeyd edib. «Atatürk latın dilinə keçməmişdən əvvəl bu qrafikanın Azərbaycanda özünə yer tapacağını gözləyib. Bildiyimiz kimi M.F.Axundov Azərbaycan dilinin latın qrafikasına keçməsini hələ Çar Rusiyası dövründə təklif etmişdi», deyib Kəmalə xanım.

Natiq türk dilindən olan tərcümələrdə qüsurların da mövcudluğuna diqqət çəkib.

«Dillərimiz bir—birinə təsir edir. KİV—də türkiyə türkcəsi Azərbaycan türkcəsinə təsir edirsə, Azərbaycan türkcəsi mahnılar vasitəsilə Anadolu türkcəsinə təsir edir. Bu faktorları savadlı, diqqətli şəkildə işlətmək lazımdır ki, dilllərimiz ziyan görməsin», deyə K.Əlkbərova vurğulayıb. Natiqlər bu səpkidə konfransların mütəmadi keçirilməsinə ehtiyac olduğunu dilə gətiriblər.

Konfransın sonunda  Yunus Əmrə İnstitutunun Türk dili kurslarını biirmiş tələbələrinə sertifikatlar təqdim olunub.